پوسیدگی دندان ها در کودک و عوامل موثر بر آن

تصور برخی از والدین این است که دندان های شیری می افتند پس بهداشت آن ها و مسواک زدن و یا درمانشان اهمیت چندانی ندارد. در حالی که مسواک و رعایت بهداشت دهان و دندان، از همان ماه های اول زندگی، اهمیت زیادی دارد. 

اهمیت بهداشت دهان و دندان در کودکی 

 دندان های شیری نقش مهمی در تغذیه و توانایی جویدن غذا توسط کودک و سلامت جسمی او، صحبت کردن، لبخند زدن و ظاهر کودک دارند. داشتن دندان های سالم، باعث اعتماد به نفس کودک شده و بر زندگی اجتماعی او موثر است. به علاوه، دندان های شیری هم مانند دندان دائمی، دارای ریشه و عصب هستند. بنابراین در صورت مسواک نزدن و عدم رعایت بهداشت و پیشرفت پوسیدگی، ممکن است دچار درد و عفونت بشوند که هم برای کودک آزار دهنده ست و سلامتش را به خطر میندازد و هم بر روی کیفیت دندان دائمی تاثیرگذار است. همچنین وجود دندان های شیری در فک، فضای لازم برای رویش دندان های دائمی را حفظ می کند و در صورت از دست رفتن زودهنگام دندان شیری و یا عدم درمان مناسب پوسیدگی، فضای لازم برای رویش دندان دائمی از دست میرود و ممکن است دندان دائمی به حالت نهفته باقی بماند و یا خارج از قوس دندانی رویش پیدا کند و نیازمند درمان های پرهزینه تری شود . 

پوسیدگی دندانی چیست؟ 

عامل ایجاد کننده پوسیدگی در دندان ها باکتری ها هستند. هنگامی که فرد دندان هایش را مسواک نکند به مرور لایه چسبنده ای روی سطوح دندانی تشکیل می شود که پلاک دندانی نام دارد. این پلاک، محل مناسبی برای تجمع و رشد و نمو باکتری های پوسیدگی زا، بر روی دندان ها هستند. با مصرف مواد قندی، این باکتری ها مواد قندی را تبدیل به اسید کرده و اسید تولید شده، سبب از بین رفتن ساختار دندان شده و پوسیدگی ایجاد می شود. 

علائم پوسیدگی دندان ها چیست؟ 

• تغییر رنگ مینای دندان در محل پوسیدگی دندان

• درد و حساسیت دندان‌ هنگام خوردن غذاهای گرم، سرد، شیرین و ترش  

• درد خودبخودی دندان 

• سوراخ و خالی شدن یا شکستگی دندان‌ در محل پوسیدگی دندان

• بوی بد دهان 

• گیر کردن مواد غذایی در محل پوسیدگی دندان

• گیر کردن و پاره شدن نخ دندان در هنگام استفاده به علت پوسیدگی دندان

عوامل اصلی موثر بر پوسیدگی دندان ها 

بزاق:  

یکی از عوامل تاثیرگذار در پوسیدگی دندان ها، بزاق است. بزاق دارای خاصیت ضد میکروبی و ضد عفونی کننده، رقیق کننده و شستشو دهنده مواد غذایی مورد نیاز باکتری های دهان و خنثی کننده اسید ناشی از فعالیت باکتری ها است. میزان جریان بزاق و غلظت آن، خاصیت بافری و محتوای کلسیم و فسفر و فلوراید آن و ... در پوسیدگی دندان ها موثرند. هرچقدر بزاق غلیظ تر و چسبنده تر باشد، ریسک ابتلا به پوسیدگی بالاتر است.  کاهش میزان بزاق، به علت بیماری ها و داروها، باعث افزایش ریسک ابتلا به پوسیدگی می شود. همچنین در مدت زمان خواب، میزان بزاق دهان کاهش پیدا می کند. به همین دلیل احتمال ابتلا به پوسیدگی در کودکانی که در خواب، شیر می خورند (شیر مادر یا شیشه شیر)، و کودکانی که قبل از خواب، مسواک و نخ دندان استفاده نمی کنند، زیاد است.   

رژیم غذایی: 

 به طور کلی، نوع ماده غذایی، شکل و فرم آن، تعداد دفعات مصرف و مدت زمان مصرف مواد غذایی، بر میزان پوسیدگی دندان ها موثرند  مصرف مکرر و زیاد و  طولانی مدت مواد قندی  (مثل شیرینی و شکلات، آبمیوه های شیرین و ...) و مواد  ترش چسبنده  (مثل لواشک و ...) باعث بروز پوسیدگی می شود. به خصوص  تعداد  دفعات زیاد مصرف این مواد در زمان های مختلف روز، تاثیر زیادی بر میزان پوسیدگی دندان ها دارد. همچنین مواد چسبنده، بدلیل تماس طولانی با دندان، پوسیدگی را افزایش میدهند. بهتر است کودک در طول روز  یک وعده  این مواد را مصرف کند و بعد دهان خود را شستشو دهد. و تعداد مصرف را به حداقل برساند. بهتر است کودک از میان وعده های سالم، مثل میوه ها، مغذیجات، شیر و ... استفاده کند. عامل موثر دیگر، شیر شبانه است که یکی از علل اصلی پوسیدگی های زودهنگام دندان های شیری است. بدلیل کاهش بزاق در طول خواب و تماس طولانی مدت شیر، با دندان ها، پوسیدگی اتفاق می افتد. بهتر است قبل از خواب، دندان ها به خوبی مسواک زده شده و در طول خواب در صورت خوردن شیر، دندان ها با دستمال مرطوب تمیز شوند. پیشنهاد می شود بعد از یک سالگی، تعداد دفعات شیر شبانه به حداقل برسد و در صورت امکان قطع شود.  

ارث و ژنتیک: 

تاثیر ارث بر پوسیدگی ها بیشتر به صورت غیر مستقیم است. خصوصیاتی مانند شکل دندان ها و عمیق بودن شیارهای دندان ها که مستعد پوسیدگی هستند، اندازه فک و ازدحام دندان ها و ... که از طریق ارث انتقال می یابد، فرد را برای پوسیدگی دندان ها، مستعد و زمینه ایجاد پوسیدگی را فراهم می کنند. اما به خاطر داشته باشیم عامل اصلی پوسیدگی، عدم رعایت بهداشت و رژیم غذایی نامناسب است و فرد با رعایت بهداشت میتواند ایجاد پوسیدگی را به تعویق بیندازد. نکته مهم این است که بهداشت دهان و دندان و وضعیت سلامت مادر در دوران بارداری، بر وضعیت دندانی کودک در آینده تاثیر دارد. به همین دلیل بر چکاپ پیش از بارداری و رعایت بهداشت دهان و دندان و توجه به سلامت عمومی در طول دوره بارداری تاکید میکنیم.  

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان : 

طبق آنچه بیان شد، عدم استفاده منظم از مسواک و نخ دندان و عدم رعایت بهداشت، می تواند زمینه ساز پوسیدگی دندان ها شود. انجام مسواک حداقل دو بار در روز می تواند با کاهش سطح پلاک دندانی، جلوی تجمع باکتری ها و به دنبال آن پوسیدگی را تا حد زیاذی بگیرد. 

روند پوسیدگی ممکن است در مراحل اولیه بدون هیچ گونه علائمی باشد و در شرایطی که شما تصور می کنید که دندان های کودکتان سالم است، تعدادی پوسیدگی در دندان هایش وجود داشته باشد. مراجعه منظم سالیانه به دندانپزشک در شناسایی این پوسیدگی ها و درمان زودهنگام آن ها ضروری است.