کودکان سه تا پنج ساله تفاوتی بین #واقعیت و #تخیل قایل نیستند. از نظر آنان هرچه به ذهنشان خطور کند واقعی است. دقت کنید؛ در حدود چهار سالگی به احتمال زیاد متوجه وجود یک #دوست_خیالی می‌شوید که مدتی هم با شما زندگی خواهد کرد. این دوست خیالی سلیقه‌اش همانند فرزندتان است یعنی هرچه کودک شما دوست دارد، مورد علاقه دوست خیالی هم می‌باشد و هرچه فرزندتان نمی‌پسندد، دوست خیالیش هم دوست ندارد. وقتی او مرتکب اشتباهی می‌شود این اشتباه را به گردن دوست خیالی می‌اندازد. به شکلی که تصور می‌کند، این دوست خیالی بوده که مرتکب این خطا شده است. وقتی با این دوست خیالی آشنا شدید به هیچ‌ وجه تصوّر نکنید کودکتان #دروغ گفتن را یاد گرفته است بلکه این مرحله‌ای طبیعی از مراحل #رشد و تکامل وی می‌باشد که نشان‌دهنده غلبه بیش‌تر تخیل و تصور بر ذهن اوست. بنابراین در نظر داشته باشید بدون آنکه این تصوّر و احساس‌ها را - که برای فرزندتان واقعی هستند - #انکار کنید یا به #تمسخر بگیرید، باید با نرمی و به تدریج تفاوت واقعیّت با مسایل غیر واقعی را برای وی بازگو کنید. به او یاد بدهید که #راستگویی بهتر از #دروغگویی است؛ هر کس باید مسئولیت کارهای خود را بر عهده بگیرد و نباید کارهای نادرست خود را به گردن دیگران بیندازد حتّی اگر این دیگران خیالی باشند. دوست‌یابی یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های دوران #پیش‌_دبستانی و نوپایی این است که کودک سه تا پنج ساله بتدریج توانایی بازی کردن با بچّه‌های دیگر را به‌دست می‌آورد. #کودک_نوپا شاید مدت کوتاهی با رضایت‌ خاطر در کنار بچه‌های دیگر #بازی‌ کند یا بازیشان را تماشا کند امّا با آن‌ها بازی نمی‌کند بلکه همچنان در #رویا و دنیای خودش غرق است. برای فرزند نوپای شما همراهی و #مشارکت بی‌معناست امّا در دوره پیش‌دبستانی از همراهی و بازی کردن با بچّه‌های دیگر لذت می‌برد. همین بازی کردن کودک با بچه‌های دیگر فرصت خوبی برای انجام برخی از کارها را به شما می‌دهد. کودکان بتدریج در حدود چهار سالگی متوجه می‌شوند؛ دیگران نیز احساس‌هایی مشابه آنان دارند پس با بچه‌های دیگر با ملایمت بیش‌تری رفتار می‌کنند و با مشارکت و همراهی بیش‌تری با آنان بازی خواهند کرد. بدون تردید کودک پنج ساله با نوزاد متفاوت است زیرا نوزاد از وجود خود آگاه نیست و حتی مادر را فردی جدا از خود نمی‌داند ولی بچه پنج ساله می‌داند بجز خودش دیگران هم در زندگی او نقش دارند و به احساس‌های آنان توجه نشان می‌دهد. به‌ یاد داشته باشید؛ کودکان در پنج سالگی #قواعد و #قوانین را درک و از آن‌ها پیروی می‌کنند، معنای نوبت را می‌فهمند. تا حدودی رفتار خود را کنترل می‌نمایند. پیشاپیش نتیجه هر کاری را می‌دانند و بخوبی می‌توانند معنای #توضیح و #استدلال‌های شما را بفهمند. به این ترتیب تا پنج سالگی راه بسیار درازی طی شده و البته راه طولانی تری برای تربیت آنان باقی مانده است. #مادر_کافی

دوران پیش دبستانی دوران پرسش‌های بی‌وقفه است. اگرچه توانایی‌های کلامی بچه‌های سه تا پنج ساله متفاوت است امّا اغلب آنان تا سه سالگی به خوبی می‌توانند منظور خود را بیان کنند. همان‌طور که گفتیم کلمه مورد علاقه #کودکان_نوپا «نه» می‌باشد که البته در دوره #پیش‌_دبستانی تبدیل به کلمه محبوب «چرا» می‌شود. به خاطر بسپارید؛ آنان با این چراها و پرسش‌ها فقط در پی به‌دست آوردن پاسخی برای سوالشان نیستند بلکه والدین را نیز به #چالش کشانده، با آنان بحث می‌کنند و کلنجار می‌روند ولی باید آگاه باشید که هنوز زمان #استدلال و #منطق فرا نرسیده است. آنان نمی‌توانند صحبت‌های منطقی يا جزئیات توضیح‌های شما را درک کنند. برای کودک سه تا پنج سال «چرا» مدل جدیدتر و پیشرفته تر «نه» است و اغلب وقتی تمایل به انجام کاری ندارد، چراها شروع می‌شوند. از یاد نبرید؛ در پاسخ به این چراها هر چند مفصل و کامل توضیح بدهید در آخر چرای دیگری خواهید شنید. #مادر_کافی

رفتارهای دوره نوپایی پس از سه سالگی نیز ادامه پیدا می‌کنند حتی بسیاری از کارشناسان عقیده دارند این رفتارها تا چهار سالگی نیز بر جای خواهد ماند ولی بدون تردید با افزایش قدرت #استدلال کودک تسلط و کنترل او بر احساس‌ها و رفتارهایش به تدریج افزایش یافته و در نتیجه باعث کاهش #نحسی او می‌گردد. با این حال آگاه باشید که رفتارهای دوره نوپایی به‌طور کامل از بین نخواهند رفت. با #تولد فرزند بعدی، این روند مختل می‌شود و ناگهان بچه چهار ساله خوش‌رفتار شما ناپدید شده و کودکی آشوبگر به جای وی پدیدار می‌گردد. به هر حال بین سه تا پنج سالگی #مغز وی تکامل بیش‌تری یافته و رفتارهای دوره نوپایی به تدریج کمرنگ شده. کنترل او بر رفتارهایش افزایش و رفتارهای تکانه‌ای ناگهانیش نیز کاهش می‌یابند. فرزندتان در این دوره به تدریج فکر کردن را فرا می‌گیرد و به‌ جای اینکه در کنار کودکان دیگر #بازی کند، با آن‌ها و همراه آنان بازی می‌کند. او صبر کردن را می آموزد و به عبارتی در اين دوره از دنیای کوچکش خارج شده و متوجه اطرافیان، حق و #حقوق آن‌ها و #احترام به آنان می‌شود. #مادر_کافی

مهم ترین نکته در آموزش #توالت رفتن این است که این کار را در زمان مناسبی آغاز کنید، زیرا اگر این آموزش را زودتر شروع نمایید، به‌طور حتم بعدها دچار مشکل خواهید شد. آموزش توالت رفتن به هیچ وجه نباید قبل از دو تا دو و نیم سالگی آغاز گردد زیرا تا هجده‌ماهگی بچه هیچ کنترلی بر #روده و #مثانه خود ندارد. در ضمن کودک با گذشت زمان است که موفق به درک رابط علّت و معلولی شده و متوجه می‌گردد چه مسئله‌ای سبب رخ دادن چه اتفاقی می‌شود. در نظر داشته باشید؛ زمانی که فرزندتان از نظر جسمی و ذهنی آمادگی کافی پیدا کرده است - پس از دو تا سه سالگی - آموزش توالت رفتن را آغاز نمایید زیرا در این هنگام او به آسانی توالت رفتن را یاد می‌گیرد. آموزش توالت رفتن را به شکل #بازی انجام دهید. هم کارتان راحت‌تر می‌شود و هم کودک سریع‌تر و بهتر آن را فرا می گیرد. برای آموزش توالت رفتن، ابتدا باید #لگن_پلاستیکی را به‌ عنوان یکی از وسایل خانه به بچّه معرفی و سپس او را به نشستن روی لگن تشویق نمایید. بهتر است، برای زور زدن اصرار نکنید بلکه بگویید «اگر نمیاد پاشو بریم» و اگر موفق به دفع #ادرار یا #مدفوع شد، او را تشویق کنید. #مادر_کافی

کودک خود را نزد یکی از آشنایان یا #پرستاری که برای او آشناست و وی‌ را دوست دارد، بگذارید اما او را با افراد نا آشنا یا #غریبه تنها نگذارید. از فردی که قرار است از کودکتان مراقبت نماید خواهش کنید؛ مدتی پیش از رفتن شما در منزل حضور به هم رساند چرا که اگر به محض مراجعه فرد مورد نظر، خانه را ترک کنید؛ حضور آن شخص با توجه به اینکه مصادف با رفتن شما و تنها ماندن کودک می‌شود، برای وی ناخوشایند بوده و کودک آن را به معنی #جدایی از شما تلقی می‌کند. هنگامی که قصد دارید از منزل خارج شوید، کودکتان را در #آغوش بگیرید، ببوسید و بگویید: «کارم که تمام شد برمی‌گردم». با #آرامش و رفتاری مناسب خانه را ترک کنید. به خودتان یادآوری نمایید؛ پیش از اینکه به #خیابان برسید، #گریه کودکتان به‌ پایان خواهد رسید. این شیوه را بارها و بارها و در موقعیت‌های مختلف تکرار کنید تا فرزندتان با این الگو آشنا شود و به آن خو بگیرد. #مادر_کافی

#کودکان_نوپا بیش از حد به والدین می چسبند،  به آسانی و راحتی از آنان جدا نمی‌شوند و به هیچ‌وجه دوست ندارند پدر یا مادرشان از اتاق بیرون بروند. شاید این مسئله به شدت نه ماهگی نباشد ولی بچه باید مطمئن باشد که شما در نزدیکی او حضور دارید و وی را با کسی که نمی‌شناسد يا به او #اعتماد ندارد، تنها نمی‌گذارید. در نتیجه اگر او را در اتاق تنها بگذارید؛ شروع به فریاد کشیدن و #گریه کردن می‌کند و اگر او را به آشنایان یا #پرستار بسپارید، بدخلقی خواهد کرد. بعضی کودکان آن چنان به دور شدن از شما واکنش‌های هیجانی (#هیستریک) نشان می‌دهند که والدین برای پرهیز از تکرار آن کار و زندگی خود را تعطیل می‌کنند. حتی ممکن است نگرانی آنان به والدین نیز سرایت کند، به حدی که پدر و مادر تصور می نمایند، پس از خروجشان از خانه، اتفاق ناگواری برای فرزندشان رخ خواهد داد.

ابتدا مطمئن گردید که کودکتان به خودش، دیگران و اسباب و اثاثیه منزل آسیبی وارد نمی‌کند. سعی کنید #خونسرد و #آرام باشید. #عصبانیت شما فقط شرایط را وخیم‌تر خواهد کرد و اگر فکر می‌کنید؛ ممکن است #کنترل خود را از دست بدهید، از اتاق خارج شوید چرا که در غیر این صورت، موجبات #نحسی مجدد او را فراهم خواهید کرد. برای #استدلال و توضیح وقت خود را تلف نکنید. او نمی‌خواهد حرف شما را بشنود بنابراین به حرفتان گوش نخواهد کرد. در نظر داشته باشید که در اغلب موارد بچه‌ها در محیطی امن و جدای از دیگران زودتر از نحسی خارج می‌شوند اگرچه در برخی دیگر از کودکان این مسئله وضعیت را بدتر و وخیم‌تر می‌کند. وقتی مطمئن شدید که کودک نمی‌تواند به کسی یا چیزی آسیب برساند، از اتاق خارج شوید. #کودکان_نوپا وقتی بزرگ تر می شوند برای اینکه بتوانند کار مورد علاقه‌شان را انجام دهند؛ #نمایش نحسی را اجرا می‌کنند که بهترین راه خنثی کردن آن، بی‌تفاوتی و بی‌توجهی به آنان می باشد. #مادر_کافی

امکان ندارد که فرزند شما دوران نوپایی را پشت سر بگذارد اما یکی از آن نمایش‌هایی را که به‌طور معمول روی زمین اجرا می‌شود و به آن #نحسی می‌گویيم برایتان اجرا نکند. البته بعضی از آن‌ها استعداد بیش‌تری در این زمینه دارند و زودتر #نحس می‌شوند! وقتی #کودک_نوپا با واقعیت دنیای بیرون مواجه می‌شود - که هميشه به خواسته‌هایش پاسخ مثبت داده نمی‌شود و شرایط به دلخواه او تغییر نمی‌کند - شروع به نحسی می‌نماید. عوامل بسیاری بر نحسی فرزند نوپای شما موثرند امّا همواره علّت اصلی آن، نوعی احساس #درماندگی ناشی از عدم توانایی کافی برای انجام امور مربوط به خودش، شرایطی که مطابق میلش نیست و يا به طور کلی کاهش تحّمل عاطفی وی است. به هر حال علت این مسئله هرچه باشد، به محض فعال شدن چاشنی، #انفجار صورت می‌گيرد. نحسی کودک حتی در خانه برای والدین امری بسیار ناخوشایند است. حال تصوّر کنید اگر این مسئله در مغازه، ماشین، خیابان، خانه دیگران و یا به‌ طور کلی خارج از منزل اتفاق بیفتد تا چه اندازه پدر و مادر را خجالت‌زده می‌نماید، ولی باید منطقی برخورد کنید تا از جنجال‌های آینده جلوگیری شود. به‌یاد داشته باشید؛ شما می‌توانید احساس درماندگی کودک نوپایتان را کاهش دهید اما هرگز از بند آن به‌طور کامل رها نخواهید شد زیرا نحسی بخشی از فرآیند یادگیری اوست. با استفاده از شیوه‌های ذکر شده در این کتاب، گاهی اوقات می‌توانید از نحسی کودک جلوگیری کنید ولی باید بدانید این کار هميشه میسر نیست. فراموش نکنید؛ زمانی که فرزندتان نحسی می‌کند، به هیچ وجه نباید خود را درگیر او کنید زیرا اگر درگیر نحسی کودکتان شوید و به او توجه نشان دهید؛ در واقع به وی ثابت کرده‌اید که نحسی، در جلب توجه شما موثر است و باید از آن به بعد منتظر باشید تا این نمایش بارها و بارها تکرار شود. ممکن است کودک در هنگام نحسی و درست در زمانی که از شدت #خشم در حال انفجار است و به قول معروف دیگر به هیچ چیز توجه نمی‌کند، با کارهایش موجبات #ترس خود و در نهایت والدینش را فراهم سازد زیرا در این مواقع برخی از آنان به این سو و آن سو می‌دوند، #جیغ می‌کشند، روی زمین می‌نشینند يا می‌خوابند و پا یا #مشت بر زمین می‌کوبند و برخی دیگر نیز سر خود را به شما و اثاثیه منزل می‌کوبند. #مادر_کافی

برای تعیین #حد_و_حدود چه باید کرد؟ #استدلال، #خواهش، #تمنا، بحث و حتی #التماس و #تهدید بر #کودک_نوپا بی تأثیر است. زیرا این روش‌ها زمانی موثر واقع می گردند که توانایی‌های ذهنی انسان به حد کافی رشد کرده باشد و این رشد پس از دور نوپایی صورت می‌گیرد بنابراین از کودکان نوپا انتظار درک چنین مسایلی را نباید داشت. سعی کنید؛ حد و حدودها را قاطعانه و عادلانه تعیین کرده و #نظم مشخصی را برقرار سازید امّا باید بدانید به محض اینکه حدّ و حدود و روالی را که در نظر گرفته‌اید، تعیین و رعایت شد، کودک از انجام هیچ کاری برای به‌هم ریختن یا تغییر نظم و #قانون شما - برای رسیدن به خواسته‌هايش - کوتاهی نخواهد کرد. در ضمن گاهی اوقات کودک نوپا از انجام کارهای جنون‌آمیز ابایی ندارد. به‌ عنوان مثال کودکان دیگر را در راه‌ پله‌ها هل می‌دهد که این کار او شما تا سر حد جنون، عصبانی و نگران می‌کند اما در واقع او این کارها را از روی #شیطنت و #خشونت انجام نمی‌دهد بلکه فقط احساس‌های خود را بروز می‌دهد زیرا هنوز توانایی ابراز آن‌ها را در قالب کلمات مناسب، کسب نکرده است. البته هرگز نباید چشم خود را بر چنین رفتارهایی ببندید یا با این توجیه که برخی کارها وقتگیر است يا کودک با انجام دادن آن کار همه‌چیز را هم می‌ریزد، مانع تلاش‌های وی برای انجام امور مربوط به خودش شوید. زیرا اگر بچه هنگام غذا خوردن، صورت، میز و کف زمین را کثیف کرده يا از تمام سلاح‌های کودکان نوپا - #جیغ کشیدن، #لگد زدن، پرتاب اشیا یا #نحسی کردن و ... - استفاده نموده و تمام خانه را زیر و رو می‌کند، اتفاق خاصی روی نداده بلکه اصل مهم و حایز اهمیّت این است که او اجازه نداشته باشد حرفش را به کرسی بنشاند و قوانین را زیر پا بگذارد. شما باید حدّ و حدود و خطّ قرمزهای مشخص و روشنی را تعیین کرده و به آنان ثابت کنید؛ هیچ تسلط و کنترلی بر شما ندارند و نخواهد داشت. #ثباتِ_قدم و #استمرار یکی از مهم ترین نکات در #تربیت کودکان نوپاست. فراموش نکنید؛ اگر تا پیش از این دوره در مراقبت‌ها و توجه‌ها، رعایت حد و حدود و قوانین، بین شما و افراد دیگری که از بچّه نگهداری می‌کنند وحدت رویه وجود نداشت، فرزندتان نمی‌دانست که چگونه می‌تواند از این موضوع به نفع خود بهره‌برداری کند امّا کودک نوپا بخوبی می‌داند چگونه باید #تفرقه بیندازد و #حکومت کند. او بسرعت برای به دست گرفتن #کنترل اوضاع «تفرقه بینداز و حکومت کن» را یاد می‌گیرد و اگر والدین و افرادی که از او مراقبت و نگهداری می‌کنند - با همدیگر - اتفاق‌نظر نداشته باشند و یا در قاطعیّت شما - بر حسب اینکه چقدر حوصله دارید - خللی وارد شود، بی‌تردید کودک این تزلزل را شناسایی می‌کند و از آن سوء استفاده خواهد نمود. #مادر_کافی